Jos Houtveen: 'Door de MEL ben ik een betere schoolleider geworden'

Met zijn punkband rammelt hij graag aan de ketens van de maatschappij. Als voorzitter van de Amersfoortse stichting Keiroze ijvert hij voor gelijkheid voor iedereen die onderdeel uitmaakt van de lhbti+-gemeenschap. En als schoolleider wil hij de allerbeste toekomst voor zijn leerlingen. “De rode draad is misschien wel dat ik de wereld beter wil achterlaten dan dat die nu is. Als kind van de jaren 80 behoor ik tot de generatie van protesteren en kraken. Gaandeweg leer je dat het maar tijdelijk voldoening geeft om alleen maar overal tegenaan te schoppen. Je wordt ouder. Maar hoewel ik nu een burgerlijk leven leid met een koopwoning en een man, herken ik nog steeds wel dat rebelse in mij.”

Aanschouwelijk onderwijs

20 jaar is hij als hij afstudeert aan wat dan nog de Pedagogische Academie heette. Werk is er nauwelijks. Hij kan tijdelijk op een lbo-school terecht, de voorloper van het vmbo. “Mijn leerlingen wilde dingen doen met hout, machines en elektra. In plaats daarvan kregen ze les uit dezelfde boeken die mijn broers tien jaar daarvoor ook al hadden gehad. Ik gaf onder andere geschiedenis en was erg van het aanschouwelijk onderwijs. Ging het over de stoommachine, dan nam ik een stoomapparaatje van een vriend mee. Mijn collega’s baalden daar stevig van, want dan moesten zij ineens ook iets geks in de les doen.”

Alles valt op zijn plek

Zijn plezier in het onderwijs verdwijnt daar als sneeuw voor de zon. Berooid klopt Jos weer aan bij zijn ouders. Via de overbuurvrouw kan hij terecht in het speciaal onderwijs, waar hij iemand tijdelijk vervangt. Daar valt alles voor hem op zijn plek: “Ik werkte op een school voor moeilijk lerende kinderen. Daar heb ik geleerd hoe belangrijk het voor een kind is om al de kleinste progressie te boeken. Toen mijn tijdelijke baan erop zat, kon ik aan de slag op een basisschool in Amersfoort. Daar heb ik me van leerkracht ontwikkeld tot schoolleider. Uiteindelijk heb ik daar 24 jaar gewerkt. Sinds 7 jaar ben ik schoolleider op een andere Amersfoortse basisschool: de Malelande.”

Evidence-based werken

Op een zeker moment stelt hij vast dat hij als schoolleider wel erg veel op gevoel doet. “Daar redde ik het mee, maar ik geloof erg in evidence-based werken. Ik kreeg steeds meer behoefte aan verdieping, zodat ik mijn leiderschap kan staven aan inzichten uit de literatuur. Daarom heb ik mij in 2017 aangemeld voor de Master Educational Leadership.”

De tijd die hij erin moest investeren, was fors. En de opleiding deed af en doe best een aanslag op zijn privéleven. Maar het bracht hem wat hij ervan verwachtte en zelfs meer dan dat. “De Master gaat sterk over jouw eigen leiderschap. Je wordt voortdurend gestimuleerd om te reflecteren op jouw eigen handelen: wat kan ík anders doen in plaats van: wat moet mijn omgeving anders doen? Dat laatste is makkelijk gedaan, maar je hebt er geen invloed op.”

Een uur mijmeren

Voor dat reflecteren moet je tijd vrijmaken, weet hij nu. “Toen ik klaar was met de MEL, ben ik in mijn oude patroon van doorgaan en nog eens doorgaan teruggevallen. Tot een collega met een jaar later vroeg wat ik eigenlijk anders was gaan doen door die opleiding. Sindsdien blokkeer ik elke twee weken een uur in mijn agenda om te mijmeren. Ik haal dan terug waar ik tevreden over ben en wat ik achteraf gezien anders had gedaan.”

Radicale interactie

In de loop van de opleiding schafte Jos meters aan boeken over leiderschap aan. Hij moest een zelfs kastruimte met elpees voor leegmaken – Jos heeft in zijn huis een slordige 20.000 platen staan. “De MEL heeft ook mijn honger naar kennis extra aangezet. Of er één theorie uitspringt? Het radicale interactiemodel van Boonstra komt dan als eerste naar boven. Dit gaat over hoe je gedeeld leiderschap voor elkaar krijgt door het gesprek met elkaar te voeren. Ik geloof sterk dat je verantwoordelijkheden zoveel mogelijk in het primaire proces moet neerleggen: in de groep, met parallelcollega’s en in de bouwen van de school. Maar dan wel in samenspraak met het grote geheel, zodat er een natuurlijke doorgaande lijn ontstaat. Over drieënhalf jaar hoop ik te stoppen. Mijn doel ik dat ik mezelf tegen die tijd overbodig heb gemaakt.”

Altijd een kantelpunt

Daarmee gaat het de goede kant op, merkt hij: “Een collega zei laatst dat ze liever al vijf jaar geleden was geweest waar we nu zijn als school. Maar juist de afgelopen jaren hebben geleid tot waar we nu zijn. Dat is niet vanzelf gebeurd. Het mooie aan verandermanagement is dat er altijd een kantelpunt komt, afhankelijk van de veranderbereidheid van mensen en nog een heleboel andere factoren. Daar zijn we nu. Waar er voorheen vooral gekeken werd vanuit het belang van de groep, wordt er nu veel meer gekeken vanuit het algemeen belang: wat is het allerbeste voor onze leerlingen.”

Sterker in rol

Het vak van schoolleider is de afgelopen jaren veel complexer geworden. Jos maakt zich daar best wat zorgen over. “De samenleving is turbulenter. Er zijn meer meningen en er worden minder vragen gesteld. Ik zie de polarisatie toenemen, ook al wordt dat ontkend. Je moet stevig in je schoenen staan en veel ballen tegelijk in de lucht kunnen houden. Voor mij was de MEL daarin van grote betekenis geweest. Ik sta sterker in mijn rol. En de opleiding stijgt uit boven andere opleidingen waarin je allerlei competenties en vaardigheden leert. Het ‘hogere-ordedenken’ heeft bij mij een flinke boost gekregen.’

Meer weten over de master Educational Leadership? 

Wil jij een verdiepingsslag maken met je team en het onderwijs op jouw school naar een hoger plan tillen? Wil je excelleren als schoolleider en leiderschap effectief inzetten? Dan is de Master Educational Leadership iets voor jou. Benieuwd? Lees meer op deze website of meld je aan voor een voorlichting.  

Meld je aan voor een voorlichting in april, mei of juni