Oekraïne in de klas: hoe schoolwaarden richting kunnen bieden
Voorjaarsvakantie 2022. Een einde aan bijna alle coronamaatregelen! Eindelijk weer die dingen doen die in coronatijd niet konden: naar de film, skivakantie, naar het café, Carnaval vieren, elkaar weer gewoon ontmoeten. Wat zagen we daarnaar uit. Maar toen begon de oorlog in Oekraïne.
Het gevoel van opluchting over het verdwijnen van de coronamaatregelen maakte snel plaats voor bezorgdheid, ontzetting. Vanaf dat moment begonnen berichten over bombardementen en vluchtelingen de kranten te vullen. Dagelijks verschijnen op tv en social media de beelden van angstige mensen, van doden en gewonden.
En dan komen de vragen
Hoe moet je daar mee omgaan, hoe praat je erover met kinderen? Dat zijn geen gemakkelijke vragen, voor ouders niet en ook niet voor leraren. Zij merken grote verschillen in de klas. De ene leerling volgt de oorlog op de voet en wil er alles over weten. De andere wil er niet mee bezig zijn, wordt er angstig van.
Gelukkig zijn er inmiddels lesbrieven aangeboden met goede achtergrondinformatie en concrete lesideeën van onder meer De Vreedzame School, het Utrechtse TerInfo en uitgever Kwintessens. Die bieden handvatten voor het gesprek in de klas. Scholen kunnen ook ouders informeren hoe ze vanuit dit soort lesbrieven met de kinderen in gesprek gaan. Zo ondersteunen ze ouders die hierover met hun kinderen in gesprek gaan en een goede balans zoeken tussen informatie en geruststelling.
Wat als er meer speelt?
Maar op sommige scholen brengt de oorlog nog meer teweeg. Dat is het geval als er leerlingen zijn die familie hebben in Oekraïne of in Rusland. Een schoolleider merkte dat hierdoor spanningen bij haar op school ontstonden. Kinderen met een Russische achtergrond werden opeens negatief benaderd en hoorden andere leerlingen zeggen: ‘Russen zijn gevaarlijk en gemeen!’ De ouders van deze Russische kinderen belden naar de school en vertelden dat ze heel bezorgd waren.
Richtinggevende schoolwaarden
De schoolleider van deze school voelde de behoefte om zich uit te spreken, om aan alle ouders te vertellen waar de school voor wil staan, juist ook in deze omstandigheden. Ze merkte dat ze daarvoor steun had aan de schoolwaarden. Ze schreef:
‘Als team zijn wij allemaal erg geschokt door de ontwikkelingen in Oekraïne. Juist vanwege het internationale karakter van onze school voelen wij ons genoodzaakt hier iets over te zeggen. Onze school is een school waar iedereen telt, waar iedereen zich thuis mag voelen. Het is ook een school waar iedereen elkaar kent: leerlingen, leraren en ouders. Wij hechten grote waarde aan de manier waarop we met elkaar omgaan. Respect en begrip voor de ander is de basis van ons handelen. (…) Onze internationale oriëntatie en grote diversiteit is verrijkend voor onze leerlingen, het is onze kracht. Juist in deze moeilijke situatie moet dat respect het uitgangspunt zijn. Als mensen hebben we allemaal onze opvattingen over de oorlog in Oekraïne, maar voor school is de vraag: hoe begeleiden wij onze kinderen zo dat zij in alle vrijheid en veiligheid hierover met elkaar kunnen praten, dat ze hun gevoel hierover kunnen delen en tegelijk het perspectief van vrede en hoop kunnen vasthouden?’
De schoolwaarden gaven de schoolleider houvast en hielpen om deze tekst te formuleren. Tegelijk maakt juist deze concrete situatie heel helder wat een - op zich algemene - waarde als ‘respect’ betekent op deze school. Een mooi voorbeeld van de kracht van werken met waarden op school!
Henriëtte Hoogenkamp (h.hoogenkamp@hsmarnix.nl)
Maart 2022
